Праз іх жыццё прайшоў Афганістан

Я постоянно над вопросом мучаюсь
И все никак не нахожу ответ,
Но почему от нас уходят лучшие?
Уходят в мир потерь и страшных бед.

Жестокого безумия полна,
И верить так не хочется, что где-то,
Еще гуляет по земле война,
Что где-то беспощадно убивают.

Но горю должен наступить конец -
И победит добро! Я в это верю.

У школьным музеі створана картатэка анкет воінаў-афганцаў, у экспазіцыі музея ёсць раздзел, прысвечаны ім, дзе змешчаны фотаздымкі, копіі пасведчанняў узнагарод, некаторыя асабістыя рэчы. Распрацаваны некалькі варыянтаў экскурсій аб гэтай катэгорыі нашых землякоў з улікам узросту слухачоў, а таксама захоўваюцца сцэнарыі праведзеных з іх удзелам сустрэч. У асобных папках збіраюцца выразкі з газет, запісаны успаміны сяброў, родных аб тых, хто ваяваў у Афганістане, але там загінуў або ужо памёр. Аб жыцці падпалкоўніка Голубева В.К. напісана некалькі конкурсных работ, апублікаваны артыкул у мясцовай газеце. Падтрымліваецца сувязь з яго сёстрамі.

18-гадовымі, не падазраваючымі, якое жорсткае выпрабаванне падрыхтаваў ім лёс, ішлі аддаваць свой патрыятычны доўг Радзіме у 80-ыя гады мінулага стагоддзя сёняшнія воіны-афганцы. Уладзімір Мар’янавіч Алізар глядзіць на наведвальнікаў школьнага музея з пажаўцелай старонкі цэнтральнай ваеннай газеты “Гвардейская доблесть” з далёкага 1988 года стрыманым позіркам мужнага чалавека, якому нельга нічога лішняга сказаць.

Выразка з газеты “Гвардейская доблесть” з партрэтам ефрэйтара У. Алізара

І сёння, калі напісана, трэба думаць, праўдзівая гісторыя той вайны, Уладзімір Мар’янавіч гаворыць не аб асабістых заслугах, а аб той неабходнай калектыўнай дзейнасці, дзе на першым плане заўсёды слова “мы”, без якой у тых умовах нельга было выжыць. Але ж граматы самага высокага ўзроўню і медалі, што сёння ўпрыгожваюць лацканы святочнага касцюма, сведчаць аб тым, што заўважылі і адзначылі, як і ва ўсе часы, тых, хто не хаваўся за спіны іншых, калі трэба было ісці ў бой.

Сустрэўшы ў верасні ў прыёмным пакоі дырэктара школы новага сакратара – прыемную, інтэлегентную жанчыну, ніхто з вучняў ды і настаўнікаў не мог падумаць, што ў яе лёсе ёсць таксама афганская старонка. Святлана Антонаўна Ромаш на працягу трох ваенных гадоў працавала ў адной з воінскіх часцей у Афганістане.

Не, у ваенных дзеяннях яна ўдзелу не прымала. Толькі ці ж магчыма жыць у горадзе, на вуліцах якога ідзе перастрэлка, а часам і сапраўдны бой завяжацца, і не зведаць жаху вайны?! Канешне, Святлана Антонаўна па праву носіць званне “афганка”, а яе расповяды аб тых днях прыблізіў сам подых гарачага і горкага полымя той вайны, якая спаліла так многа жыццяў.

Мы верым, што не выпадзе больш на долю нашых мужчын і на долю нашага народа наогул нялюдскіх выпрабаванняў вайны. А аб тых, хто па-мужчынску стрымана, але па-грамадзянску бездакорна служыць Радзіме ва ўсе часы, памяць не прарвецца ніколі.

Звесткі аб воінах – афганцах з мікрараёна Гудагайскай СШ

2012-2013 навучальны год

*№ п\п*	*Прозвішча, імя, імя па бацьку*	*Дата і месца нараджэння*	*Наяўнасць фотаздымка і месца яго захавання*	*Узнагароды*	*Месца* *жыхарства*	*Заўвагі*
1	Алізар Уладзімір Мар’янавіч	1967, Гудагай	Фотаздымак з газеты “Гвардейская доблесть” ад 05.07.1988, музей	Почётная грамота ЦК ВЛКСМ	Г. Астравец
2	Бароўскі Аляксандр Іванавіч	12.12.1968, в. Косцевічы Спондаўскага с\савета	Фотаздымак 2006 года, музей	Медалі “За боевые заслуги””, “За отличие в охране РБ”	П. Гудагай
3	Грабоўскі Леанід Уладзіслававіч	1968	няма	-	В. Трайгі
4	Дрокін Леанід Яўгенавіч	19.12.1966, п. Жансугарава Талды-Курганскай вобл., Рэспубліка Казахстан	Аматарскі фотаздымак у час службы ў Афганістане, музей	Медалі” За отвагу”, “За отличие в воинской службе», «За самоотверженный труд в Краснознамённом военном округе», «Воину-интернационалисту от благодарного афганского народа»	В. Кумпяны
5	Замара Станіслаў Эдуардавіч	30.11.1966., м. Гудагай	Фотаздымак 2006 года, музей	Медаль”За боевые заслуги”	М. Гудагай
6	Мураўскі Дзмітрый Мікалаевіч	25.03.1969, в. Дзешкаўцы Свіслацкага раёна	Фотаздымак часу службы ў Афганістане, музей	Медалі “От благодарного афганского народа», юбилейные, значок «Отличник ТуркВО»	В. Дравянікі
7	Ціток Сцяпан Сцяпанавіч	14.03.1960, в. Стралічаў, Хойніцкі р-н, Гомельская вобласць	Фотаздымкі часоў службы ў Афганістане 2006, 2012 гг, музей	Медалі “70 лет Вооружённых сил СССР», «Воину-интернационалисту от благодарного афганского народа»	В. Палушы
8	Чарняўскі Уладзімір Іванавіч	1968	няма	_	В. Паракіці
9	Канстовіч Іосіф Браніслававіч	24.11.1963. в. Гудагай	Фотаздымкі са школьнага жыцця, пачатку 80-ых гг, часоў службы ў Афганістане	Почётная грамота Президиума Верховного Совета СССР		Загінуў у Афганістане, пахаваны ў м. Гудагай
10	Голубеў Вячаслаў Канстанцінавіч	01.01.1951, в. Гудагай	Фотаздымкі з дзяцінства, фотаальбом выпускніка Харкаўскага вышэйшага авіяцыйнага вучылішча, сямейныя фота, музей	Орден Красной звезды, воинские медали СССР, медали стран социалистического лагеря периода существования СССР		Памёр 07.07.2007, пахаваны ў Кіраваградзе, Украіна

Тэкст экскурсіі

Воіны-афганцы зямлі гудагайскай

1-шы экскурсавод: Добры дзень. Мы, малодшая экскурсійная група вітаем вас у сценах нашага музея. Тэма экскурсіі – “Праз іх жыццё прайшоў Афганістан”. Такі ж раздзел, як бачым ёсць і ў экспазіцыі музея. Тут можна ўбачыць фотаздымкі тых, хто нарадзіўся або жыве на тэрыторыі зямлі гудагайскай, а амаль тры дзесяцігоддзі таму ваявалі ў Афганістане. Давайце звернем увагу на карту. Тысячы кіламетраў аддзяляюць Беларусь ад Афганістана. То чаму нашы хлопцы ваявалі так далёка? А таму, што Беларусь тады не была самастойнай дзяржавай, а ўваходзіла ў склад СССР, а яшчэ гэту дзяржаву называлі скарочана - Савецкі Саюз. І калі ЗША сабраліся там размясціць свае войскі, то гэта стала пагражаць паўднёвым граніцам Савецкага Саюза. Знешнепалітычная абстаноўка, якая стварылася такім чынам вакол Дэмакратычнай рэспублікі Афганістан (Рэспубліка Афганістан з 1987 года), выклікала ваенны канфлікт на тэрыторыі гэтай краіны паміж урадавымі сіламі Афганістана і Абмежаваным кантынгентам савецкіх войскаў з аднаго боку і шматлікімі ўзброенымі фармаваннямі афганскіх маджахедаў («душманаў»), якія карысталіся палітычнай, финанcовой, матэрыяльнай і ваеннай падтрымкай вядучых дзяржаў НАТА і кансерватыўнага ісламскага свету, з другога боку.

Гэта вайна доўжылася 9 гадоў і 51 дзень. 15 лютага 1989 года войскі СССР былі выведзены з Афганістана. Гэты дзень і лічыцца святам тых, хто прайшоў праз тую вайну.

2-гі экскурсавод: Зараз я папрашу вас звярнуць увагу на экран. Перад намі фотаздымак з кнігі, якую многія з вас разглядалі ў музеі “Вдали за рекой”. Як бачым, Афганістан – гэта горы. І калі афганцы выраслі сярод іх, маглі схавацца за кожным камянем, то нашым хлопцам было вельмі цяжка прыстасавацца да гэтай камяністай мясцовасці. Уявіце сабе, што ў той непатрэбнай нікаму вайне загінула 16 тысяч савецкіх салдат! А колькі было цяжка параненых, гэтага ніхто не падлічыў.

Маці Іосіфа Канстовіча ў чарговы дзень 14 лютага

Двое хлопцаў з Астравецкага раёна таксама загінулі ў той далёкай краіне. Адзін з іх нарадзіўся ў Варнянах, а другі – Іосіф Канстовіч нарадзіўся ў нашым Гудагаі, закончыў 8 класаў нашай Гудагайскай школы. Потым ён вучыўся ў Вільнюскім прафесійна-тэхнічным вучылішчы. А калі прыйшоў час служыць у арміі, ужо ішла вайна з афганцамі. І служыў ён у самым мірным атрадзе – пры салдацкай кухні. Але аднойчы снарад трапіў менавіта туды. І даставілі цела нашага земляка на радзіму ў цынкавай труне. Пра такіх, як ён, беларускі Нобелеўскі лаўрэат Святлана Аляксіевіч напісала апавяданне, якое так і называецца “Цинковые мальчики”.

3-ці экскурсавод: Побач з намі ў аграгарадку Палушы жыве Сцяпан Сцяпанавіч Ціток, ці проста Сцяпаныч – так напісана на яго таксі, на якім ён зараз працуе. Але, як вы ўжо бачылі на слайдзе, праз яго жыццё таксама прайшоў Афганістан. Нарадзіўся на Гомельшчыне, вучыўся ў Мінску. Быў прызваны ў армію, так і трапіў ў Афганістан. Быў танкістам. Праваяваў крыху больш за год і атрымаў раненне – падарваўся на міне. Зараз Сцяпан Сцяпанавіч ўзначальвае Астравецкі раённы Саюз афганцаў.

4-ты экскурсавод: Вельмі цяжкае раненне атрымаў у той час яшчэ адзін наш зямляк – Ліпскі Іван. Зараз ён жыве ў Астраўцы, але маці і браты па-ранейшаму жывуць у Гудагаі. Калі Івану споўнілася 18 гадоў, як і ўсе хлопцы, ён быў прызваны служыць у армію. Дарэчы, прызваны быў разам з Іванам Канстовічам. Трапіў у вучэбку ў Туркменістан, што побач з Афганістанам. Даручылі быць кулямётчыкам. Вельмі хутка асвоіўся з кулямётам Калашнікава, мог трапна папасці ў любую мішэнь. Але вучэбка хутка закончылася, і трапіў ён на тую вайну. Першы месяц кулямётчык з Гудагая праходзіў курс маладога байца: вучыўся маскіравацца, перамяшчаючыся ў гарах, асвоіў прыёмы рукапашнага бою. Праз некалькі месяцаў разам з астатнімі сябрамі -пехацінцамі іх перакідвалі на выкананне спецзадання. Тады і трапіў разрыўны снарад у БМП, на якой яны перамяшчаліся. Тры месяцы пасля ранення ўрачы вярталі яго да жыцця.

Ён не мог хадзіць. Была абпалена вялікая частка скуры, мноства асколкаў прабіла галаву. Пасля таго ранення ён страціў адно вока. Не любіць былы салдат расказваць пра той час. Але медаль “За адвагу” і сама расказвае за яго.

5-ты экскурсавод: Вінаватая ў тым, што рана абарвалася жыццё яшчэ аднаго нашага былога вучня, таксама Афганская вайна. Голубеў Слаўка, так яго некалі звалі, быў вучнем Гудагайскай васьмігадовай школы. А ў далёкім ад нас ураінскім Днепрапятроўску на воінскіх могілках стаіць прыгожы помнік у выглядзе самалёта, які рвецца ў неба, і на ім подпіс – падпалкоўнік Голубеў Вячаслаў Канстанцінавіч.

6-ты экскурсавод: Мы расказалі не аб усіх нашых земляках, праз чые жыцці прайшоў Афганістан. У музеі ёсць звесткі аб іх усіх. Але мы спадзяёмся, што нават гэта кароткае знаёмства дазволіць вам зразумець, што лёгка на вайне не бывае. І ніхто не ведае, што яго чакае ў той ці іншы момант. Але ніхто таксама не думае аб тым, каб стаць героем. На вайне проста змагаюцца, выконваюць свой доўг, выконваюць прыказы. І часам для іх выканання трэба стаць сапраўдным героем. Такімі і былі ўсе, без выключэння, нашы хлопцы-землякі.

Воіны-інтэрнацыяналісты ў школьным музеіЗлева направа: Бароўскі А., Лянкевіч В.І.-дырэктар школы,Драган, Замара С , Мураўскі Д. (2012 г)

Голубеў Вячаслаў Канстанцінавіч

(з успамінаў сястры Ларысы Канстанцінаўны)

Нарадзіўся 01.01.1951 г. Мама Зоя Пятроўна нарадзілася ў в. Іліцэвічы Вілейскага раёна Мінскай вобласці. Бацька Канстанцін нарадзіўся ў Расіі. У час Вялікай Айчыннай вайны змагаўся на франтах. Быў ранены пада Ржэвам у правую руку. Вымушаны быў дэмабілізавацца. Быў накіраваны спачатку ў Віцебскую вобласць, а пасля ліквідацыі банды “Чорная кошка” - ў Заходнюю Беларусь. Быў прызначаны опер-упаўнаважаным і служыў у Астраўцы, а пасля нараджэння пятага дзіцяці сям’я пасялілася ў Гудагаі. Бацька выконваў абавязкі ўчастковага міліцыянера. Памятаецца, што спачатку нас пасялілі ў дом Андрушкевіча – у тую палову, дзе стаяў конь. Колькі сіл патраціла мама, каб прывесці гэту палавіну ў належны стан! А дом, у якім потым жыла наша сям’я, належыў фабрыцы ў Альхоўцы – там яны складзіравалі сваю прадукцыю да адпраўкі на цягніках. Мама доўга хадзіла па інстанцыях, перш чым удалося атрымаць сваё памяшканне: малодшай з нас тады ўжо было 6 гадоў.

Першым дзіцём у сям’і была Ларыса, затым Света,а за ёй – Слава. Пасля яго нарадзіліся яшчэ Рая і Люда. Сям’я была вялікая і вельмі дружная. Маці падтрымлівала культ бацькі, а бацька вызваліў яе ад дзяржаўнай працы на карысць сям’і. Яна была хатнім “скрабком”: чысціла, мыла, гатавала, выхоўвала. З ранняга дзяцінства дзяцей далучалі да працы, інакш сям’я была б недзеяздольнай. Але гэта нікога не абцяжарвала. Наадварот, многія нам нават зайздросцілі. Прыгадваю словы Люсі Шкуратавай: ”Хачу, каб у маім дарослым жыцці было многа дзяцей, як у вас”. У бацькоў была немалая гаспадарка: конь, на якім бацька, выконваючы свае службовыя абавязкі, аб’язджаў навакольныя вёскі, свінні, кролікі. Таму мы ўсе разам збіралі траву. Летам нязменным быў паход за ягадамі, грыбамі, якія потым, узімку, былі добрым падспор’ем у рацыёне сям’і. Славік вельмі любіў рыбалку. Быў такі час, што не хапала мінеральных угнаенняў, таму школьнікі збіралі па хатах попел. А яшчэ вельмі цікава было збіраць металалом, макулатуру. У тыя гады толькі пракладвалі лініі электраперадач. Я са Слаўкам хадзіла да электрыкаў на заробкі: чысцілі бярвенні ад кары пад слупы. Помню, што гэта былі нашы першыя вялікія заробленыя грошы. Славік тады купіў сабе ў школу боцікі і штаны. А яшчэ мы купілі падарунак для мамы – коўрык за 59 рублёў! Да школы падрыхтавалі ўсіх.

Мне, як старэйшай, і Славіку, як мужчыне, трэба было памагаць бацьку ў нарыхтоўцы дроў. Мы з ім пілавалі і шчапалі прывезеныя дровы.

Бацькі, наогул, прытрымліваліся строгіх правіл у выхаванні дзяцей. Мы, канешне, маглі б адпачываць у піянерскім лагеры – бацька ж меў такую магчымасць. Але ён лічыў, што дзеці павінны прывучацца да працы. Быў строгі. Часам і рамнём нас выхоўваў. І яшчэ адну вельмі важную запаведзь атрымалі мы ўсе ад бацькоў, і Славік таксама: людзей трэба паважаць, над людзьмі нельга смяяцца!

Жылі мы вельмі дружна. Любілі спяваць, і нам гэта ўдавалася нядрэнна рабіць, бо мы нават чулі, як нас называлі “сёстры Фёдаравы” – вядомы ў той час па перадачах радыё музычны калектыў.

Гульні ў футбол і валейбол – нязменны атрыбут летніх вечароў дзяцей і моладзі таго часу. Мы таксама былі заўзятымі аматарамі такога правядзення вольнага часу. Помніцца мне яшчэ такая дэталь з нашага дзяцінства. У клуб сталі прывозіць фільмы. А ў кіно хацелася ісці ўсім разам. Для вялікай сям’і кошт сеанса ў 5 капеек таксама вылятаў у месяц у добрую капеечку. Але мы па чарзе пераконвалі маму, што ў клуб прывезены вельмі павучальны фільм, і часцей за ўсё мы былі сярод першых наведвальнікаў.

Напэўна, ад гэтых кінасеансаў і захварэў Славік небам: марыў стаць лётчыкам. Таму і вучыўся добра ў школе – спачатку ў Гудагайскай, потым у Смаргонскай (паехаў туды ўслед за Пецей Раткевічам – самым лепшым разам з Віталікам Лянкевічам, сябрам, дзе разам умацоўвалі сваю фізічную падрыхтоўку), а потым яшчэ - і ў Астравецкай. Але з першага разу не паступіў у ваеннае вучылішча. Памятаю яго расказ аб выпрабаванні ў баракамеры – выйшаў з яе і не ведаў, у які бок ісці. Бацька быў рады. “Навошта табе тая шапка Манамаха? - гаварыў.- Будзеш мне на старасці памагаць. А зараз баранку круці ”. Але Славік быў настойлівы. У яго былі вадзіцельскія правы пасля заканчэння аўташколы, таму год ён адпрацаваў, а затым зноў паехаў паступаць ў Харкаўскае вышэйшае авіяцыйнае вучылішча.

Гады вучобы былі шчаслівым часам, але засталіся толькі кароткім

імгненнем у асваенні прафесіі лётчыка.

Пасля заканчэння атрымаў накіраванне служыць на Далёкі Усход. Дарэчы, у мяне да сёняшняга дня захоўваецца яго падарунак з таго часу – лётчыцкія унты. У адзін з прыездаў у водпуск ён у Астраўцы ў рэстаране пазнаёміўся з Нінай Любімавай – выкладчыцай у мясцовай музычнай школе. Праз некалькі дзён яна стала яго жонкай і паехала з ім на Далёкі Усход.

Праз некаторы час ён атрымаў прызначэнне служыць у Венгрыі : вядома, што такога гонару - прадстаўляць Узброеныя Сілы СССР за мяжой – удастаіваліся лепшыя, самыя адказныя людзі.

У 80-ыя, пасля вядомых падзей, полк быў пераведзены ў Кіраваград ва Украіну. Там маёр Голубеў стаў рыхтаваць маладых лётчыкаў да майстэрскага ўпраўлення самалётамі. Яго малодшаму сыну Дзянісу споўнілася толькі тры годзікі, калі пачалася вайна ў Афганістане, і ён меў пэўнае юрыдычнае права пазбегнуць удзелу ў гэтай непатрэбнай вайне. Але ён мне сам асабіста гаварыў: “Не магу я іх кінуць, маладых хлопчыкаў у пекла вайны, а сам адседжвацца ў зацішку! Яны ж верылі ў мяне!” Так сэрца яму падказвала. А яно ў яго было вялікае, шчырае. Сябры потым нам расказвалі, што быў ён ціхі, негаваркі, непрыкметны. Але людзі да яго цягнуліся. Быў прызначаны падпалкоўнік В.К. Голубеў начальнікам эскадрыллі, а ўсе яго называлі проста - наш Славік!

І з намі ён быў скупы на слова пра сябе. Таму мы так мала ведаем пра яго службу. Ён больш цікавіўся нашымі справамі, любіў расказваць аб сваіх дзецях, якіх бязмерна любіў: старэйшы быў названы ў гонар дзеда Канстанцінам, і пайшоў услед за бацькам – стаў ваенным; сярэдняя, Волечка - любіміца бацькі, свет у аконцы; Дзяніс больш падобны на маму, дый у жыцці ён пайшоў па мамінай дарозе: зараз працуе ў кансерваторыі.

…Той баявы вылет быў другім за дзень. Яго МІГ быў падбіты душманамі. Выканаў загад, што быў дадзены з зямлі – катапульціравацца. Ад удара аб зямлю страціў прытомнасць. Калі ачуняў, убачыў, што завіс над пропасцю. Трэба было рэзаць стропы парашута, каб не быць знесеным пыльнай бурай …

Далей быў ваенны шпіталь у Кабуле. Выкарыстаўшы асабістыя сувязі, даведаліся аб стане яго здароўя. І не толькі: праз нейкі час перавялі яго ў шпіталь у Ташкент.

З пашкоджаным пазваночнікам, ён доўгі час быў нерухомы. Затым, закаваны ў гіпсавы карсет, авлодваў першымі крокамі. Моцны характар, фізічная загартоўка і малады яшчэ ўзрост зрабілі сваё: ён стаў на ногі. І нават пайшоў служыць на аэрадром. Толькі ўжо не мог лётаць. Але працаваў, быў сярод сваіх…

І раптам здарылася незразумелае: 12 лютага 2006 года памерла наша мама, а ён не прыехаў з ёй развітацца! Ён, які што год абавязкова наведваў бацькоў!

…А ён ужо ў гэты час хадзіў з палачкай, і ўрачы не маглі вызначыць, адкуль пачалася гэта страшная хвароба… А мне ён гаварыў: “ Я выздаравею, я абавязкова перамагу яшчэ раз !” На гэты раз яго перамаглі…

На прыгожым, узнёслым помніку дата яго смерці - 07.07.2007. Ці праўда, ёсць нешта магічнае, незвычайнае ў спалучэнні гэтых лічбаў? Быў ён і сам незвычайны. Саслужыўцы нам гаварылі, што ён быў прафесіяналам з вялікай літары, надзвычай цікавым суразмоўцам, чалавекам з абаяльнай усмешкай і адкрытай насустрач людзям душой.

Тры жмені беларускай зямлі на яго магіле на воінскіх могілках у Кіраваградзе. Яны яго аб’ядноўваюць з месцам, дзе ён рос, станавіўся чалавекам, чыё жыццё - прыклад для моладзі. Толькі хай лёс сцеражэ іх ад непатрэбных войнаў!

                                            Дыплом аб заканчэнні ваеннага вучылішча

Курсант Голубеў з сябрам дзяцінства

З маці Зояй Пятроўнай

З бацькам Канстанцінам Васільевічам

З жонкай Нінай