Сёстры Пілецкія. Жывая памяць пакаленняў.

Пілецкая (Гугневіч) Ядвіга Францаўна,

1933 года нараджэння,

Пілецкая (Гугневіч) Яніна Францаўна,

1938 года нараджэння.

 

Не саромся, беларус, гаманіць па-свойму —

 на роднай мове бацькоў і дзядоў сваіх.

Шануй сваю мову, шануй свае песні,

свае казкі, звычаі і ўсё роднае —

гэта спадчына дзядоў

 і вялікі нацыянальны скарб.

З.Бядуля

 

Лютаўскім днём 2016 года члены гуртка “Нашчадкі” накіраваліся  ў госці  да Яніны Францаўны. А там іх чакала ўжо Ядвіга Францаўна – яе сястра. Так здарылася,  што сёстры выйшлі замуж за стрыечных братоў і ўсё жыццё носяць аднолькавае прозвішча.

Сёстры – вядомыя людзі ў пасёлку. Многа гадоў былі яны ўдзельнікамі мастацкай самадзейнасці пры мясцовым клубе. І зараз яны ахвотна адклікаюцца на запрашэнне наведаць школу з нагоды сустрэчы з цікавымі людзьмі або  паўдзельнічаць у фальклорным свяце. Нягледзечы на свой паважаны ўзрост, яны заўсёды аптымістычна настроены. І нам захацелася даведацца падрабязней аб іх жыцці, тым больш, што суразмоўцы яны цудоўныя.

   

Сёстры Пілецкія  на сцэне  (злева – Яніна Францаўна, справа – Ядвіга Францаўна)

Сёстры Пілецкія (справа)  9 мая 2016 года на свяце ў школьнай актавай зале

Я.Ф. Пілецкая (чацвёртая злева) у школьным музеі Гудагайскай сярэдняй школы

Нарадзіліся на невялікім хутары, акружаным лесам, паблізу Міндзянаў - у Гурэлях. Зараз на тым месцы лес расце, званы Гурэльскім. Але і тады каля невялікай вёсачкі было поўна чарніц ды баравікоў. І на арэхі былі такія ураджайныя гады, што цэлыя мяхі на зіму насушваліся. А  нярэдка лісы і барсукі наведваліся на панадворак.

Бацька іх, Франц Вікенцьевіч Гугневіч, быў вядомым на ўсю акругу кавалём.

Франц Вікенцьевіч Гугневіч (нарадз. у 1903 г., памёр у 1979 г.)

Франц Гугневіч – салдат тэрміновай службы

      

Старонкі з пашпарта Гугневіча Ф.В. (на польскай мове),  якія захаваліся ў сям’і

Прыкметы ўладальніка дакумента: рост сярэдні, вочы сінія, вусны прапарцыянальныя, нос нармальны, шатэн, асаблівых прыкмет няма.

Валодае польскай і рускай мовамі.

Запіс (на польскай мове) у пашпарце аб уступленні Францішка Гугневіча ў шлюб 1 кастрычніка 1929 года

(штамп: Пробашч Гудагайскага касцёла)

“Прыйшоў з войска, купіў невялікі кавалак  зямлі, пабудаваў хатку і ажаніўся. А яшчэ з войска прывёз кніжку і па ёй асвоіў усе азы кавальскага рамяства,” – расказвала Ядвіга Францаўна. Былі ў  каваля чатыры  сыны, і дзяўчатак шасцёра нарадзілася. Але работы  было так многа, што “хто ўляцеў у кузню, той і памагаў”. І Ядзя была самай спрытнай у дапамозе бацьку. Працавала  яна, стараючыся з усіх сваіх дзявоцкіх сіл. Але часам бацька і злаваўся на памочніцу.  Памятае і сёння Ядвіга Францаўна,  як адрозніваўся па моцы гучання стук  яе молата ад бацькавага, калі яны па чарзе білі па нагрэтым да чырвані кавалку жалеза, каб атрымалася з яго патрэбная рэч: серп, ключ, завеса, замок, кола, нават плуг і многае іншае, патрэбнае ў гаспадарцы. У сваім касцёле ў мястэчку Гудагай каваль таксама многа што абнавіў.

Аднак вялікая сям’я жыла небагата. З павагай да бацькоў і здзіўленнем успаміналі сёстры праз многія дзесяткі гадоў, як мама кідала (!) з лапаты ў печ 5 вялізарных боханаў хлеба. І іх хапала вялікай сям’і толькі на тыдзень.

Летам малодшыя дзяўчаты ішлі “служыць”, каб кожнай зарабіць 10 пудоў жыта за сезон, пасучы чужых кароў. Старэйшая дапамагала  маці даглядаць дзяцей ды па гаспадарцы спраўляцца. Мелі тры каровы, па 15 авечак трымалі. “Але ўсё роўна ніхто ў той час так не харчаваўся, як сёння”, - дружна гаварылі сёстры. Маці падтрымлівала дома выключную чысціню, вядома, даступную на той час. Калі прыходзіла субота, стол, лавы каля стала, падлогу, посуд дзеці дружна чысцілі да бляску з дапамогай пяску. “Дошкі станавіліся жоўтыя, аж блішчэлі”, - успамінала Яніна Францаўна. А ў нядзелю ўся сям’я накіроўвалася ў касцёл, дзяўчаты надзявалі прыгожыя сукенкі,  пашытыя з палатна, вытканага мамай. На вячоркі ж гэту сукенку яшчэ трэба выпрасіць у мамкі! А да касцёла ішлі басяком, і толькі за некалькі метраў, старанна выцершы ногі, абуваліся, зноў жа ў выдзеленыя мамай “пантофэлькі”.

Фотаздымак сярэдзіны 50-х г.г. ХХ ст.

Бацькі Гугневічы з дочкамі (Яня стаіць пасярэдзіне)  

Вучыцца ў дзяцінстве давялося мала. Толькі грамату асвойвалі, а далей у кожнай з іх была выключна самаадукацыя. З гумарам ўспамінала Ядвіга Францаўна настаўніцу Феню Фядосаўну, якая ўсё ўшчувала за спазненне на ўрокі. А да мястэчка Гудагай было больш трох кіламетраў напрасткі, і нялёгка было дайсці ў школу, асабліва, калі мяцеліца разгуляецца, але ж настаўніца нібы і не ведала аб гэтым…

Калі сталі дарослымі, кожны пачаў зарабляць грошы як мог. Яніна Францаўна, напрыклад, пайшла працаваць на нарыхтоўку камянёў.

Як вядома, бязлітасна разбураны ў вайну Мінск будаваўся з камянёў, сабраных на нашай зямлі гудагайскай. У Палушах была створана Мінская аўтакалона з немалой колькасцю грузавых машын, і яны раз’яджаліся па палях з брыгадамі маладых людзей, збіраючы камяні, нават зімой, выкопваючы іх ламамі, нават у вялікую ваду. А часта зімой наперадзе ішла жаночая брыгада, каб расчысціць дарогу машыне. Запомнілася Яніне Францаўне, як недзе каля Захарышкаў грузавік так забуксаваў, што яго прыйшлося падпіхаць некалькі вёрст. Выкідваліся сабраныя булыжнікі на тэрыторыі, прылеглай да чыгуначнай станцыі. Пару гадоў тут дзейнічалі так званыя крушні. Спрытнейшыя і сільнейшыя мужчыны іх здрабнялі, разбіваючы молатам. Цяжкая гэта была праца, але за яе браліся тыя, хто не хацеў заставацца ў калгасе. Пазней гэтым людзям далі даведкі, яны змаглі атрымаць пашпарты і працаваць у горадзе: хто ў Вільні, як Яніна Францаўна, а хто і ў Мінску.

У маладосці на цяжкасці  ніхто не звяртаў ўвагі. Весела адпачывала моладзь у нядзелю і ў святочныя дні. “А без сясцёр Пілецкіх і забавы няма”, - гаварылі на той час у вёсцы. Былі яны ўсе галасітыя, спрытныя, дружныя і дружацкія, за што іх і любілі.

Моладзь збіралася на “забавы” па хатах: то ў Міндзянах, то ў Байканах, затым у Кяждунах, а апошняй вёскай былі Шунэлішкі. Спявалі, танцавалі, было мноства цікавых гульняў. У кожнай вёсцы быў свой гарманіст, былі “бубны”, а часам, і скрыпачка сустракалася. Нам цікава было даведацца, што хадзілі на “забавы”, таксама атрымаўшы дазвол ад бацькі. А той “рэгуляваў” знаёмствы сваіх дачок: пакуль старэйшыя не выйдуць замуж, малодшыя не мелі права ўдзельнічаць у моладзевых сустрэчах.

Моладзь у нядзелю збіралася на вячоркі

Асаблівы гонар вясковых хлопцаў 50-ых г.г. - веласіпед

Але, расказала Яніна Францаўна, малодшым таксама не сядзелася ў хаце пасля цяжкага працоўнага тыдня. Калі бацькі заснуць, і яны выскоквалі з хаты. “Хоць у сенцах, але натанцуемся ўволю,” – успамінала жанчына. Аднойчы зімой, калі поўня асвяціла наваколле, вырышылі з горак пакатацца. Ядзя паціху выцягнула санкі (не дзіцячыя, сапраўдны шляхецкі вазок!) з бацькавай падпаветкі, і вяселлю не было краю: смех і піск дзяўчат, рогат хлопцаў, песні… Але бліжэй да раніцы зламалася аглабля. Усе хуценька разбегліся, а гаспадыня пастаралася так паставіць санкі, каб бацька як мага пазней заўважыў шкоду. Схітраваць, аднак, не ўдалося. І як толькі развіднела, прыйшлося трымаць адказ перад строгім таткам.

Ахвотна, з гумарам успаміналі сёстры пражытыя гады. А было ў жыцці ўсяго багата: і добрага, і сумнага. Але, маладыя душой, яны ахвотней успаміналі маладосць, і не толькі расказвалі, але і паказвалі, як гулялі, як спявалі, што рабілі. 

А нашчадкі знакамітага ў 30-50 гг ХХ ст. на ўсю гудагайскую акругу каваля Гугневіча Ф.В. беражліва захоўваюць памяць аб сваім продку. Адзін з унукаў Яніны Францаўны (а іх у яе 8 і 12 праўнукаў) збірае матэрыял, каб выдаць кнігу.